satavahana dynasty in telugu PART-2 శాతవాహనులు పార్ట్ - 2

  SHATHAVAHANA DYNASTY  

శాతవాహనులు

     PART-2

శాతవాహనుల పరిపాలన

·       శాతవాహనుల  పరిపాలనకి  మనుధర్మ శాస్త్రం మరియు కౌటిల్యుని అర్థశాస్త్రం వీరికి మార్గదర్శకాలు.

·       వీరి పాలన గురించి నాసిక్ శాసనం లో పేర్కొనబడింది.

·       వీరు వికేంద్రీకృత  పాలనా వ్యవస్థకు  పాటించారు .

·       శాతవాహనులు రాజ్యాన్ని, ఆహార, విషయ, గ్రామంగా గా విభజించారు

సామ్రాజ్యం	రాజు
ఆహార	కుమారమాత్య, అమాత్యులు
విషయ	విషయపతి
గ్రామం	గ్రామిక /గోపు డు

 

గ్రామ పరిపాలన

·       గ్రామానికి  ఉండే అధికారిని “గ్రామని”  అంటారు.

·        అనేక గ్రామాలను కలిపి  గులిమి అనేవారు దీని అధిపతిని   “గుల్మీకుడు” అంటారు.

·         గుల్మీకుడు సరిహద్దు అంటే 30 మంది సైనికుల  నాయకుడు. వీళ్ళు సరిహద్దు ప్రాంతం రక్షణకు సైన్యాధిపతులు గా ఉండేవారు వీరి గురించి   “మ్యాకధోని శాసనం” తెలుపుతుంది .

పట్టణ పరిపాలన

·       పట్టణాన్ని పరిపాలన చేయడానికి నిగమ సభ ఉండేది.

·        నిగమ  సభల గురించి పేర్కొన్న గ్రంథం గాథా సప్తశతి మరియు ఇండికా.

·         నిగమ సభల   గురించి ప్రస్తావించబడిన శాసనం భట్టిప్రోలు శాసనం 

·       కుల పెద్దలను  గహపతులు అనేవారు వీరు   నిగమసభలో సభ్యులుగా ఉండే సలహాలు   ఇచ్చుటకు అమాత్యులు ఉండేవారు.

 

వీరి కాలంలో అధికారులు

·       హిరణ్యకుడు- ధనరూప ఆదాయాన్ని భద్ర పరిచే వాడు( కోశాధికారి ).

·       బండాగారికుడు –(కోశాధికారి)    వస్తు రూప శిస్తులను భద్రపరిచేవారు.

·        లేఖకుడు -ఉత్తర ప్రత్యుత్తరాలు రాసేవాడు.

·       మహా ధార్మిక -విద్య మతపర వివాదాలను పరిష్కరించే వాడు.

·       మహా ఆర్యక - న్యాయపరమైన వివాదాలను  పరిష్కరించే వాడు.

                              వ్యాపారం వాణిజ్యం

విదేశీ వ్యాపారం

·       శాతవాహనులు అరబ్బులతో,రోమన్ల,ఈజిప్టు వారితో వ్యాపార సంబంధాలు కొనసాగించేవారు.

·        రోమ్ దేశ బంగారం భారతదేశానికి వెళ్ళిపోతుందని “ప్లిని” తన నాచురల్ హిస్టరీ లో పేర్కొన్నాడు.

·        తెలంగాణలో రోమన్ నాణాలు సూర్యాపేట మరియు ఏలేశ్వరం లో లభించాయి.

·       వైసాస్పియర్ అనే రోమన్ రాజు  తన రాజ్య బంగారం భారతదేశానికి తరలిపోతుంది. అని భారతదేశంతో  వ్యాపారాన్ని నిలిపివేశాడు.

·        విదేశాలతో వ్యాపారం చేసే వర్తకులు వర్తకులను  సార్ధవాహులు అంటారు.

·       శాతవాహనుల కాలం నాటి విదేశీ వ్యాపారం వర్తక కేంద్రాలు, వ్యాపార కేంద్రాలు, రేవుల గురించి పేర్కొన్న గ్రంథం “పెరిప్లేస్ఆఫ్ ఎర్రిత్రియన్ సి”.

·       వీరి కాలంలో పల్నాడు  వజ్రాల పరిశ్రమలకు

·       విదిష బట్టలకు,దంతపు పనులకు

·       వినుకొండ లోహ పరిశ్రమలకు

·       గూడూరు సన్నని బట్టలకు ప్రసిద్ధి చెందింది.

 

సాంఘిక వ్యవస్థ

·       వీరి కాలంలో  చతుర్వర్ణ  వ్యవస్థ ఉండేదని తెలుస్తోంది. ఇందులో  క్షత్రియులు, బ్రాహ్మణులు ,వైశ్యులు, శూద్రులు ఉండేవారు మరియు వీళ్ళల్లో ఉప కులాలు కూడా ఉండేవారని తెలుస్తుంది.

·       వీరి కాలంలో  కులాంతర వివాహాలు జరిగాయని  కథాసరిత్సాంగరం ప్రకారం తెలుస్తుంది.

·       వీరి కాలంలో పురుషులతో పాటు స్త్రీలకు సమాన గౌరవం హోదా  లభించాయి. వీరి కాలంలో సమిష్టి కుటుంబం వ్యవస్థ ఉండేది.

·        దీనికి ఉదాహరణ గాథా సప్తశతి రచనలో పాల్గొన్న శాతవాహనుల కాలం నాటి మహిళలు మాధవి, రేవా, అనుపలబ్ది, అనులక్ష్మి.

·       గుణాడ్యుడు తన బృహత్కథ లో బానిస వ్యాపారం గురించి ప్రస్తావన చేశాడు.

·        ప్రజలకు   ఆభరణాలపై విపరీతమైన ఆసక్తి ఉండేదని త్రవ్వకాల వలన తెలిసిపోయింది .

   

                                   

 మత పరిస్థితులు

శైవ మతం

·       గాథా సప్తశతి అనే గ్రంథం గౌరీ,పశుపతి ప్రార్థనతో ప్రారంభమవుతుంది ఈ గ్రంథంలో శివుడు విష్ణువు యొక్క అనేక కథలున్నాయి.

·       దేశంలో అత్యంత ప్రాచీన శివలింగం గుడిమల్లం (చిత్తూర్ )లో ఉంది అది వీధి కాలం నాటిదే.

 

జైన మతం

·       మునుల గుట్ట మీద( కోటిలింగాల)  జైనులు సల్లేఖన  వ్రతాలు ఆచరించినట్లు తెలుస్తుంది.

·         చివరి   రాజు సంప్రాతి అమరావతి దగ్గర  వడ్డెమాన కొండపై జైనవిహారాన్ని కట్టించాడు.

·        శ్రీముఖుడు మొదట జైన మత అభిమాని అని ముద్దుల గుట్ట వద్ద లభించిన  నాణెముల ద్వారా తెలుస్తోంది.

·        జనగామ, జన్నారం మొదలైన పేర్లు జైన మతానికి సంబంధించినవి

·       ఆంధ్రాలో మొదటి జైన ఆచార్యుడు కొండకుదంతాచార్యుడు ఇతను సరస్వతి గచ్చను  స్థాపించాడు.

 

భాగవత మతం

·       మొదటి కృష్ణుడి కాలంలో ఈ మతం  దక్షిణ ప్రాంతానికి ప్రాంతానికి వచ్చింది.

·       నానాఘాట్ శాసనం భాగవత మత దేవుడైన వాసుదేవా, సంకర్షణ ప్రార్థనలతో ప్రారంభమవుతుంది.

·        మొదటి శాతకర్ణి కాలంలో ఈ రాజు అనేక వైదిక క్రతువులను  జరిపి బ్రాహ్మణులకి భూములు మరియు గోవులను దానం చేసినట్లు శాసనంలో పేర్కొన్నారు.

 

బౌద్ధమతం

·        బుద్ధుని జీవిత కాలంలోనే బౌద్ధమతం ఆంధ్రాలో పాకిందని టిబెట్ లోని బౌద్ధ సన్యాసుల విశ్వాసం.

·        శంబల రాజు సుబెంద్రుని కోరికపై బుద్ధుడు అమరావతి సందర్శించి కాలచక్ర మాల తంత్ర ఉపదేశం చేశాడని టిబెట్ బౌద్ధ సన్యాసుల విశ్వాసం.

·       వైశాలి లో జరిగినటువంటి రెండవ బౌద్ధ సంగీతి లో పాల్గొన్న ఆంధ్రప్రాంత భిక్షువు మహాదేవ భిక్షువు వలన బౌద్ధంలో తెరవాదులు  మహా  సాంఘికగా విడిపోయారు.

·        కతావత్తు ప్రకారం పాటలీపుత్ర లో జరిగిన మూడవ బౌద్ధ సంగీతి లొ అంధకులు అనగా ఆంధ్రులు పాల్గొన్నారు.

·       రెండో పులోమావి భద్రయాన శాఖను, గౌతమీపుత్ర శాతకర్ణి మహా సాంఘిక శాఖను ఆదరించారు.

·       సుతనిపాత  బౌద్ధ మత గ్రంధం ప్రకారం బుద్ధుని  సమకాలికుడైన బావరి తన 16 మంది శిష్యులను రాజగృహ పంపించాడు.

·       ధాన్యకటకం మహసాంఘిక శాఖకు ప్రధాన కేంద్రం, మాహా సాంఘిక శాఖను చైత్యక వాదం అని ఉంటారు.

·       దీని స్థాపకుడు మహాదేవ భిక్షువు ఇతను ఆంధ్రాలో మొదటి బౌద్ధ చార్యులు.

 

ఆచార్య నాగార్జునుడు

·       బౌద్ధమతం లో  మహాయానం, మాధ్యమిక వాదం, శూన్య వాదనలను ప్రవేశపెట్టాడు.

·        ఇతని యొక్క శూన్యవాదవిస్తరణ ఆదిశంకరాచార్య  మాయావాదం .

·       ఇతను అమరావతికి  ప్రాకారం, శ్రీశైలం వద్ద  మంటపాలను నిర్మించాడు.

·       ఇతను బ్రాహ్మణుల కుట్ర వలన చంపబడ్డారు అని సోమ దేవుని కథాసరిత్సాగరం లో చెప్పబడింది.

ఇతని రచనలు

1.    ప్రజ్ఞా పారమిత శాస్త్రం

2.    రత్నావళి -రాజపరికథ

3.    మూల మాధ్యమిక వాదం

4.    లలిత విస్తారా

5.     రసరత్నాకరం

 

అమరావతి స్తూపం

·       1797 లో కల్నల్ మెకంజీ ఈ స్తూపాన్ని కనుగొన్నాడు

 

·       అమరావతి స్తూపం రెండవ పులోమావి కాలంలో నిర్మించడం జరిగింది స్తూపానికి అన్ని  దిక్కుల వేదికల నుండి  ప్రతి వేదికపై ఐదు ఆయక స్థంభాలు ఉంటాయి ఈ ఆలయ స్తంభాలపై బుద్ధుని జీవితానికి సంబంధించిన ముఖ్య ఘట్టాలు నిర్మించబడ్డాయి.

·        1 వ స్థంభం పైన, తామర 

·       2వ స్తంభం పైన   గుర్రం

·       3వ   స్తంభంపైన,    రావి చెట్టు

·       4వ స్తంభంపైన,.     చక్రం

·       5వ స్తంభంపైన,       స్తూపం

·       ఈ స్తూపానికి శిలా ప్రాకారాన్ని నిర్మించింది ఆచార్య నాగార్జునుడు .

·        ఈ అమరావతి స్తూపానికి మరమ్మతులు చేయించిన బౌద్ధ బిక్షువు మహాదేవ బిక్షువు .

·       అమరావతి స్థూపాన్ని సందర్శించి ధిమిక అనే చర్మకారుడు పూర్ణకుంభం సమర్పించాడు.

·        ఈ పూర్ణకుంభం ఉమ్మడి ఆంధ్రప్రదేశ్ ప్రభుత్వం అధికార చిహ్నంగా తీసుకుంది.

·       గాంధార శిల్పంలోని కొన్ని లక్షణాలు అమరావతి శిల్ప కళలలో అంతర్లీనం. అయిపోయాయని సర్ జాన్ మార్షల్ పేర్కొన్నాడు.

·       భారతీయ శిల్పాలలో అతి సుకుమారసుందరాలు అమరావతి శిల్పాలు అని ఆనంద కుమారస్వామి పేర్కొన్నాడు.

ముఖ్యమైన అంశాలు

·       వీరి కాలం నాటి రాజభాష ప్రాకృతం.

·       మ్యకదొని శాసనం లో ఉన్న తెలుగు పదం వేపూరు.

·       అమరావతి శాసనం లోని తెలుగు పదం నాగబు .

·       అజంతా లోని 9, 10 గుహలలో చిత్రలేఖనం  శాతవాహనులకు చెందినవే లో  10వ గుహ లో ఉన్న   శ్వేత గజ జాతక చిత్రం  వీరి కాలం నాటిది.

·       వీరి కాలంలో రామాయణం భాగవతం  కథలు, పురాణ గాధలు గోడలపై చిత్రించేవారు అని గాథాసప్తశతి వలన తెలుస్తుంది.

·       విహారం అంటే బౌద్ధ సన్యాసుల విశ్రాంతి మందిరాలు.

·        చైత్యం అంటే బౌద్ధుల ప్రార్థనా మందిరాలు ఇవి దీర్ఘ చతురస్రాకారంలో ఉంటాయి .

·       ఆరామం అంటే స్తూపం, విహారం, చైత్యం, విద్యాలయం ఒకే చోట ఉన్న ప్రాంతాన్ని ఆరామం అంటారు .

·       స్థూపం అంటే  అవశేషాలు పై నిర్మించే నిర్మాణాలు స్తూపం ఇది మూడు రకాలు

·       1, దాతు గర్భితాలు -బుద్ధుని శారీరక అవశేషాల పై నిర్మించిన స్తూపాలు.

·       2,పారిభోజక స్తూపాలు- గొప్ప బౌద్ధ భిక్షువులు వాడిన వస్తువుల పై నిర్మించిన స్తూపాలు.

·       3,ఉద్దేశిక స్తూపాలు- బుద్ధుని పై భక్తి భావాలు వెల్లడిస్తూ నిర్మించిన స్థూపాలు.