KAKATHIYA DYNASTY PART-2 కాకతీయులు (క్రీ.శ. 1030-1323)

   kakathiya dynasty    

          కాకతీయులు

(క్రీ.శ. 1030-1323) 

 PART-2

గ్రామ పరిపాలన

·       అయ్యగార్లు అనే పన్నెండు మంది అధికారులు గ్రామ పాలన చేసేవారు.

·        అయ్యగార్లలో కరణం, రెడ్డి, తలారి, వీరు ప్రభుత్వ సేవకులు, మిగిలినవారు గ్రామ సేవకులు

·       తలారి- గ్రామ రక్షణ బాధ్యత వీళ్లదే .

·        రెడ్డి- కరణం ఇచ్చే లెక్కల ఆధారంగా పన్నుల వసూలు చేసి ప్రభుత్వానికి అందచేసే బాధ్యత వీరిది.

 

ఇతర అధికారులు

తీర్పరులు	పండిన పంటపై ప్రభుత్వ భాగం నిర్ణయించే అధికారి
కొట్టారువు	రాజ అంతపుర వస్తు భాండాగార అధ్యక్షుడు
నగరి శ్రీ వాకిలి	రాజభవన ద్వారపాలకుడు
మండలేశ్వర	రాష్ట్ర పాలకుడు
సంది నిగ్రహక	విదేశాంగ శాఖ మంత్రి
సుంకాధికారి	పన్నుల వసూలు చేసేవాడు
శాసన అధికారి	రాజపత్ర రక్షకుడు
బట్టారకనియోగాధిపతి	ప్రభుత్వ ఉద్యోగులను పర్యవేక్షించే అధికారి

 

పన్నులు

·       భూమిశిస్తు సాధారణంగా 1/5 వ వంతు ఉండేది. ఈ శిస్తును “అరీ” అంటారు.

·       నిర్ణయించబడిన భూమిలో పండిన పంట మొత్తాన్ని “సిద్దాయం” అంటారు.

·       పంట మొత్తంలో ఒక పుట్టి ధాన్యానికి ఒక బంగారు నాణెము చెల్లించాలి. దీనినే “పుట్టిపహండి” అని అంటారు.

·       నీరు నేల- భూమిలో పండిన సిద్దయం.

·       దర్శనం -రాజును కలిసినందుకు ఇచ్చే కానుక.

·       అప్పనం- అకారణంగా ఇచ్చేది.

·       ఉపకృతి- రాజు గాని ఇతర అధికారులు గాని చేసిన మేలుకు ప్రతిఫలంగా ఇచ్చేది.

·       మక్తల్ శాసనం ప్రకారం సైనికుల మీద కూడా వృత్తిపన్ను విధించేవారు.

·       ధాన్యం రూపంలో పన్ను కొలవడాన్ని పుట్టు కొలుచుట అంటారు.

 

ఇతర పన్నులు

అరి	ఆస్తిపన్ను
ఇళ్లరి	ఇంటి పన్ను
సింగినాదం పన్ను	ప్రమాదం వచ్చినప్పుడు ప్రజలను హెచ్చరించే ఉద్యోగి పన్ను
ఖిలరమ్	గొర్రెల మంద పై పన్ను
కిరుదేరే	దేవుడికి ఇచ్చే పన్ను
దోగరాచ పన్ను	యువ రాజుల ఖర్చులకోసం విధించే పన్ను

 

         ఆర్థిక వ్యవస్థ

వ్యవసాయం

·        ప్రజల ప్రధాన వృత్తి వ్యవసాయం, ఇది చాలావరకు వర్షాధారంగా ఉండేది. కానీ కాకతీయ రాజులు అనేక చెరువులు నిర్మాణం చేపట్టి వ్యవసాయ అభివృద్ధికి కృషి చేశారు.

·        రామప్ప చెరువు, పాకాల చెరువు, బయ్యారం చెరువు, చౌడ సముద్రం మొదలైన అనేక చెరువులను నిర్మించి నీటిపారుదల రంగంలో   తమ వంతు కృషి చేశారు.      

·        వీరు ఎంతగా చెరువులను అభివృద్ధి చేశారంటే నేటి మన తెలంగాణ ప్రభుత్వం చెరువుల పునరుద్ధరణకు ఈ రాజ వంశం పేరు “మిషన్ కాకతీయ” అని పేరు పెట్టారు.

·        వ్యవసాయంపై 6వ నరసింహుడు రాసిన గ్రంథం నిరోస్ట కావ్యం.

·       వ్యవసాయదారులకు వచ్చిన ఆదాయంలో సగం భాగం చెల్లించే విధంగా ఒప్పందం కుదుర్చుకుని రాచ దొడ్డి  భూములు (రాజు ఆధీనంలో ఉన్న భూములు) ఇవ్వడం జరిగింది. ఈ విధంగా రాజు భూములను కౌలుకి ఇచ్చే పద్ధతిని అడపగట్టు అంటారు.

      

  ·       ప్రైవేటు వ్యక్తులు భూములను కౌలుకు ఇచ్చే పద్ధతిని “తాంబూల స్రవ” అంటారు.

·        ప్రతిపోలాన్ని గడ,దండ లేక కొలలొ కొలిచేవారు. (ఒక గడ పొడవు 32 జానలు ఉండేది)

·       వీరి కాలంలో వర్షాధార భూములను అచ్చుకట్టు భూములు అంటారు.

·       నీటి సౌకర్యం ఉన్న భూములను మాగాణి భూములు అంటారు.

 

నీటిపారుదల సౌకర్యాలు

·       చెరువులు,కాలువల అభివృద్ధి కొరకు “దశబంధ ఈనాము” అనే పద్ధతిని ఈ రాజులు ప్రవేశపెట్టారు.

·       ఈ విధానంలో చెరువును నిర్మించి వాటిని బాగు చేస్తూ వాటి నిర్వహణ బాధ్యతలు నిర్వహించేవారు 1/10 వంతు పన్ను చెల్లించే షరత్తుతో చెరువు కింది భూములను ఇచ్చే పద్ధతి.

·       శ్రీశైలంలో వేల ఎకరాల భూములను సాగులోకి తెచ్చారు. ఈ భూమిని రెండు విధాలుగా సాగులోకి తెచ్చారు అది 1, అడవులను నరికి వేయడం 2, నీటిపారుదల సౌకర్యాలను కల్పించడం ద్వారా వ్యవసాయం అభివృద్ధి చెంది శ్రీశైలం పరిసరాల్లో వందలాది గ్రామాలు వెలిశాయి.

·       కాకతీయుల కాలంలో నిర్మించిన ప్రధాన చెరువులు

·                 ఒకటవ ప్రోలరాజు	·                  కేసముద్రం, జగత్ కేసరి
·                 రేచర్ల రుద్రుడు	·                 రామప్ప చెరువు
·                 మైలమ	·                 కొటుకూరు చెరువు
·                 కుంద మాంబ	·                 కుంద సముద్రం
·                 మైలాంబ( గణపతిదేవుని సోదరి)	·                 బయ్యారం చెరువు
·                  మల్యాల చౌడప్ప	·                 భాస సముద్రం, గణప సముద్రం , చౌడ సముద్రము
·                 గంగాధరుడు	·                 హనుమకొండ చెరువు
·                 నత వాడి రాజులు (సామంత రాజులు)	·                 గణపురం చెరువు, లక్కవరం చెరువు

 

న్యాయ పాలన

·       అంతిమ న్యాయస్థానం రాజు స్థానం, అంతిమ న్యాయనిర్ణేత రాజు మాత్రమే, దుగ్గిరాల శాసనం ప్రకారం దుగ్గిరాల, మోరంపూడి గ్రామాల సరిహద్దుల సమస్యను గణపతి దేవుడు స్వయంగా పరిష్కరించాడు.

.      అప్రతిష్ఠత - గ్రామాల్లో తాత్కాలికంగా నియమించబడ్డ న్యాయస్థానం.

·       ప్రత్యేక వివాదాలను పరిష్కరించడానికి ధర్మాసనాలను ఏర్పాటు చేసేవారు.

·        వీరు చెప్పిన తీర్పులను జయపత్రాలు అనే పేరుతో రాజముద్రిక ఇచ్చేవారు.

·        ఈ ముద్రను వేయడానికి రాజుల దగ్గర ముద్రవర్తులు అనే ప్రత్యేక ఉద్యోగులు ఉండేవారు.

 

సైనిక వ్యవస్థ

·       కాకతీయ రాజులు తమ సైన్యాన్ని చక్రవర్తి సైన్యం,నాయంకర సైన్యం అనీ రెండు భాగాలుగా విభజించారు.

·       కాకతీయ రాజులు ప్రత్యేక అంగరక్షక దళాన్ని ఏర్పాటు చేసుకున్నాడు, అంగరక్షక నాయకులను  లెంకలు అని పిలిచేవారు, రాజు యొక్క రక్షణ వీరి బాధ్యత.

·       బద్దెన రచించిన నీతిశాస్త్ర ముక్తావళిలో శత్రువుల రక్తంతో, వారి భార్యల కన్నీళ్లతో నేల తడవని నాడు రాజు గొప్పతనం,ప్రతిష్ట ఉండదు అని పేర్కొన్నాడు.

·       పరాజయాన్ని మించిన దుఃఖం విజయాన్ని మించిన ఆనందం ఉండదు అని కామాంధుడి నీతిసారం లో పేర్కొనబడింది.

·       వీరి కాలంలో గద్యలు లేదా మాడ అత్యంత విలువైన బంగారు నాణెములు, గద్యమీద  వరాహం బొమ్మ ఉంటుంది.

 

పరిశ్రమలు వాణిజ్యం

·       పాల్కురికి సోమనాథుడు తన పండితారాధ్య చరిత్రలో 20కి పైగా వస్త్రాల గురించి పేర్కొనబడింది. మహా రాజులు సైతం గర్వించదగ్గ వస్త్రాలు ఇక్కడ తయారవుతాయి అని మార్కోపోలో పలుమార్లు ప్రస్తావించారు.

·        మైసొలియ  ప్రాంతం వస్త్ర తయారికి ప్రసిద్ధి చెందింది అని  ప్లీని పేర్కొన్నాడు.

·        వీరి కాలంలో ప్రసిద్ధమైనవి.

·       పల్నాటి - ఇనుప పరిశ్రమకు

·       నిర్మల్ - డమాస్కస్ కత్తులకి

·        గోల్కొండ - వజ్రాల గనులుకి ప్రసిద్ధి చెందింది.

 

·       కాకతీయుల సమయంలో కుటీర పరిశ్రమలు నిర్వహించే ప్రతి కులానికి కుల సంఘం ఉండేది. ఈ కుల సంఘాలనే సమయాలు అంటారు, అన్ని సమయాలను కలిపి “అయ్యవలి” అని అంటారు.

·        భూమిని దానం చేయాలన్న పన్ను విధించాలన్న ఈ సమయాల అనుమతి తప్పనిసరిగా కోరవలసి ఉండేది.

·       కాకతీయుల కాలంలో మరి కొన్ని సమయాలు.

·       మహా జనుల సమయం అంటే బ్రాహ్మణుల యొక్క సమయం.

·       బలింజసెట్టులు  అంటే అన్ని వర్గాల ప్రజల వర్తక వ్యాపారాల కోసం ఏర్పాటు చేసుకున్న సమయం.

·        కాంపుల సమయం అంటే ఇది పంట కాపుల యొక్క సంఘం.

·        శైవ సమయం, సాని మున్నూర్వురు -  దేవాలయంలోని సమయాలు. 

విదేశీ వ్యాపారం

·       వీరి కాలంలో విదేశీ వ్యాపారం ఎంతో బాగా అభివృద్ధి చెందింది కానీ సముద్రపు దొంగల వల్ల వ్యాపార నౌకలకు రక్షణ లేకుండా పోయింది. దీంతో మోటుపల్లిలో గణపతి దేవుడు అభయ శాసనం వేయించాడు. ఈ శాసనంలోని ఎగుమతులు దిగుమతుల గురించి పేర్కొన్నాడు.

·        వీరి కాలం నాటి ప్రధాన ఓడరేవులు మోటుపల్లి,మచిలీపట్నం, కృష్ణపట్నం, హంసలదీవి.

·        మోటుపల్లి శాసనం ప్రకారం ఎగుమతులు దిగుమతులపై 1/30 వంతు సుంకం విధించేవారు.

·       కాకతీయుల వస్తువులు మూడు రకాలుగా ఉండేది 

1.     భూసిబండములు - ఆహార ధాన్యాలు

2.     కొల భాండములు అంటే ఆవాలు, మిరియాలు, నువ్వుల నూనె

3.      మని బండములు అంటే ముత్యాలు, పగడాలు

 

వాస్తు మరియు శిల్పకళ

కాకతీయుల ప్రధాన ఆలయాలు

స్వయంభు దేవాలయం

·       ఈ దేవాలయాన్ని “రెండవ ప్రోలరాజు” కట్టించాడు .

·       ఈ దేవాలయ తూర్పు భాగాన్ని గణపతి దేవుడు మరియు పశ్చిమ భాగాన్ని రుద్రమదేవి కట్టించింది ఈ ఆలయానికి నాలుగు దిక్కులా నాలుగు శిలాతోరనాలు కాకతీయ వాస్తు శిల్ప కళలకు నిదర్శనాలు.

·       ఈ దేవాలయంలోని మంటప స్తంభాలపై ఏనుగు తొండం మీద నిలుచుని ఉన్న సింహంపై కత్తి ధరించిన  రుద్రమదేవి ఉన్న శిల్పాలు మనకు కనిపిస్తాయి.

 

వేయి స్తంభాల గుడి/ రుద్రేశ్వరాలయం (హనుమకొండ)

·       ఇది త్రికూట ఆలయం ఈ ఆలయంలో శివుడు, విష్ణువు ,సూర్య దేవుళ్ళు గల 3 మందిరాలు కలవు ఈ ఆలయాన్ని నిర్మించింది “రుద్రదేవుడు”.

 

రామప్ప గుడి (శివాలయం)

·       రేచర్ల రుద్రుడు పాలంపేట వద్ద ఈ ఆలయంను ఏకశిలా పద్ధతిలో 1213 వ సంవత్సరంలో నిర్మించాడు.

·       ఈ దేవాలయంలో ఎటు చూసినా ప్రేక్షకుల వైపు చూస్తున్నట్లు ఉండే నంది ఉంది.

·       ఈ దేవాలయ నిర్మాణానికి ఉపయోగించిన ఇటుకలు నీళ్ళలో తేలుతాయి ఈ దేవాలయంలో నాగిని శిల్పాలు కూడా చెక్కబడ్డాయి .

·       ఈ దేవాలయంపై పేరనీ నృత్యభంగిమలు చెక్కబడి ఉన్నాయి.

·       జాయప సేనాని రచించిన నృత్య రత్నావళి పుస్తకంలోని నృత్య బంగిమలు ఈ దేవాలయ గోడలపై చెక్కబడ్డాయి.

·       జాయపసేనాని గొప్ప యుద్ధవీరుడు గాక గొప్ప రచయిత.

·       నటరాజ రామకృష్ణ ఈ దేవాలయం పైన ఉన్న  నాట్య భంగిమలు ఆధారంగా పేరని నృత్యంను అభివృద్ధి చేశాడు.

·        ఈ దేవాలయానికి 2021 వ సంవత్సరంలో యూనిస్కో గుర్తింపు పొందింది.

·       పిల్లలమర్రి దేవాలయం “నామిరెడ్డి” నిర్మించాడు.

·        వెల్లంకి గంగాధరుడు (రుద్రదేవుని మంత్రి) హన్మకొండలో ప్రసన్న కేశవాలయం, మడికొండలో భీమేశ్వరాలయం కట్టించాడు.

 

చిత్రలేఖనం

·       ఓరుగల్లులో దాదాపు 1500 మంది చిత్రకారులు ఉన్నట్లు ప్రతాపరుద్ర చరిత్ర చెప్తుంది.

·        కాకతీయుల కాలం నాటి వర్ణ చిత్రాలను మనం పిల్లలమర్రిలో చూడవచ్చు.

·        ఈ కాలంలో నవకాశి చిత్రకారులు  కాన్వాసు బట్టపై పురాణ,రామాయణ, మహాభారత చిత్రాలను అత్యంత కళాత్మకంగా చిత్రించేవారు.

 

సాంఘిక పరిస్థితులు

·       కాకతీయుల కాలంను శూద్రయుగం అంటాం ఎందుకంటే వీరి కాలంలో బ్రాహ్మణులు రాజకీయ ప్రాబల్యాన్ని కోల్పోయారు.

·       పాలంపేటలోని రామప్ప చెరువు దగ్గర గల ఆలయంలో స్త్రీలు మద్దెలూ వాయిస్తూ ఉండగా మరి కొందరు స్త్రీలు నాట్యం చేస్తున్నట్లు ఉండే శిల్పాలు మనకు దర్శనమిస్తాయి.

·       వీరి కాలం నాటి పలనాటి బ్రహ్మనాయుడు అన్ని కులాలకు కలిపి ఓకే బంతిలో భోజనాలు ఏర్పాటు చేయాలని అందరూ స్వాగతించారు. వీటిని చాపకూల్లు అనేవారు.

·       పల్నాటి యుద్ధం తర్వాత ఓరుగల్లులో పల్నాటి వీరులకు జాతర చేయడం వీరి సంప్రదాయం అయ్యింది.